Muhteşem

Canberdi Gazalî, Sultan II. Beyazıt zamanında Balkanlardaki akınlarda, akıncılar tarafından esir edilmiş ve Memlûk Sultanı’na hediye olarak gönderilmişti. Zamanla Memlûk Sultanı’nın gözüne girmiş ve Memlûk komutanlarından biri olmuştu. Yavuz Sultan Selim, Mısır seferi neticesinde kendisine sığınan Memlûk komutanı Canberdi Gazalî’yi, sefer dönüşünde Şam Beylerbeyi olarak tâyin etti.

Yavuz’un ölümünü öğrenen Canberdi Gazalî, eski Memlûk Devleti’ni yeniden kurmak amacı ile isyan etti. Melik Eşref adını alarak hutbe okuttu ve para kestirdi. Avrupa devletleri ile münasebete girdi ve Rodos şövalyelerinden top satın aldı. Şah İsmail’e ve Mısır Valisi Hayır Bey’e mektuplar yazarak yardımlarını istedi. Osmanlı Devleti’ne sadık kalan Hayır Bey, Canberdi’nin mektubunu İstanbul’a gönderdi. Kanunî Sultan Süleyman, Vezir Ferhat Paşa komutasındaki kuvvetleri Canberdi üzerine gönderdi. Ferhat Paşa kuvvetleri gelmeden, Dulkadır Beylerbeyi Şehsüvaroğlu Ali Bey, Halcp’i kuşatarak Canberdi kuvvetlerini yendi. Ferhat Paşa kuvvetlerine de ikinci defa yenilen Canberdi’nin isyanı bastırıldı (1521).

Kanunî, Sadrâzam Piri Mehmet Paşayı emekliye ayırmıştı. Osmanlı Devleti’nde, Kanunî zamanına kadar, vezîr-î âzamlık (sadrâzam) makamı herhangi bir şekilde boşaldığında ikinci vezir bu makama getirilirdi. İkinci vezir Ahmet Paşa vezir-î âzamlık beklerken, Kanunî bu makama Hasodabaşı İbrahim’i getirdi. Yavuz’un büyük sevgisini kazanmış Ahmet Paşa, bu duruma çok üzüldü. Aslen Rum olan Hasodabaşılıktan sadrazamlığa yükselen İbrahim Paşa’nın emrinde çalışmak istemeyen Ahmet Paşa Mısır Valiliğine tâyin edildi (1523).

Ahmet Paşa Mısır’a varır varmaz, Osmanlı idaresinden memnun olmayan eski Memlûk idarecileri ile anlaştı. Etrafına kuvvet toplayarak hükümdarlığını ilan etti (1524). Adına para bastırıp hutbe okutan Ahmet Paşa, Papa ve Saint-Jean şövalyelerine haber göndererek kendisine yardım etmeleri halinde, Rodos Adasını tekrar onlara vereceğini vaat elti. Mısır’daki Türk kuvvetleri ve komutanları Ahmet Paşa’ya karşı çıktılar. Kahire Kalesi’ndcki Yeniçerilerin yardımı ile Kırımlı Mehmet, Ahmet Paşa kuvvetlerini yendi (1524). Yedi ay süren Hain Ahmet Paşa İsyanı bastırıldı.

Kanunî, Mısır işlerini yoluna koymak üzere vezîr-î âzam İbrahim Paşayı Mısır’a gönderdi. Vezîr-î âzam, eski Mısır kanunlarını inceletti. Mısırlılar için faydalı kanunlar yaptırarak dul ve yetimlere maaş bağladı. Borçları yüzünden hapse atılanların borçlarını hazineden ödedi ve onları hapisten çıkardı. Fakir çocukların eğitim öğretimi için hazineye para koydurarak vergileri azalttı. Mısır halkının bir daha isyan çıkarmaması için gerekli tedbirleri alan vezîr-î âzam, birkaç ay sonra Mısır’dan İstanbul’a döndü.